AMERİKA’YI SEÇİM HEYECANI SARDI

Amerika’daki başkanlık seçimlerine iki hafta kala heyecan dorukta. Demokratların ikinci dönem adayı Barack Odama ile Cumhuriyetçilerin adayı Mitt Romney’in televizyon karşısında, paçalarından adeta centilmenlik akan tartışmalarını duymuş, okumuş, izlemişsinizdir. Obama’nın zenginleri biraz daha vergilendirerek elde edeceği kazancı orta ve dar gelirlilere dağıtmaya yönelik politikaları mı yoksa Romney’in vergi oranlarını yeniden yapılandırmaya ve zenginleri rahatlatmaya yönelik vaatleri mi kazanacak? Hep beraber göreceğiz.

Tahmin edilen o ki seçim sonuçları, en çok bu vergilendirme teması üzerine şekillenecek. Zira Amerika’da oldukça farklı bir sistem uygulanıyor. Şirketler ilk olarak yılsonu elde ettikleri toplam gelirden vergilendiriliyor, sonrasında ise şirket sahipleri (bir kişi de olabilir) kendilerine düşen kar payından ikinci defa “kişisel gelir vergisi” adı altında vergi ödüyorlar (çifte vergilendirme).

Şimdi de size, iki aday arasında göze çarpan temel farklılıklardan bahsedeceğim;

Ekonomi

Obama: Bush yönetiminden günümüze yürürlükte olan ve yılda 250.000$/üstü gelir sahiplerine özel vergi indirimleri içeren uygulamayı değiştirmeyi planlıyor (gelir seviyesi yüksek olanların daha fazla vergilendirilmesi). Üretim sektöründe vergileri azaltarak üretimi arttırmayı hedefliyor. Üretim artışı, beraberinde yeni yatırımlar ve istihdam getireceği için işsizlik oranında bir azalma ön görüyor. Kısa vadede uygulanacak vergi indirimlerini ise cari açığı kapatmaya yönelik yeni vergiler bekliyor.

Romney: Bush vergi sistemini sabit tutarak yurtdışında gelir elde eden Amerikan firmalarına 25% oranında vergi kesintisi planlıyor (uygulamanın tartışılan kısmı, yatırım ve istihdamın ülke dışına kayması ve işsizliğe katkı sağlamayacak olması). Cari açığı azaltmak adına hükümet harcamalarında 5% oranında kesintiye gitmeyi düşünüyor (beraberinde işten çıkarmaların gerçekleşeceği hesaplanıyor).

Sağlık

Obama: 2010’da sağlık alanında yeni bir gözden geçirme tasarısına onay vermişti. Halk arasında “Obamacare” olarak adlandırılan bu uygulamayla sonradan ortaya çıkabilecek hastalıklar da özel sigortalar tarafından kapsam içine alınıyor, böylece tedavinin devamı sağlanıyor. Öncesinde sigortalar, yalnızca yaralanma, kanser ve benzeri durumları kapsıyordu ama sonradan ortaya çıkabilecek AIDS gibi hastalıklar poliçe kapsamında olmadığı için ödeme yapmama hakkına sahipti. Obama, aynı zamanda her bireyin sağlık sigortası sahibi olmasını hedefliyor, sigortasız olanları ise para cezaları bekliyor.

Romney: Federal hükümetin sigorta yasalarına karışmamasını, bunun yerine eyaletlerin kendilerine özel sigorta uygulamaları olması gerektiğini savunuyor. Aynı zamanda şirketler tarafından çalışanlara ödenen sigorta prim kesintilerinin de kaldırılmasını savunuyor (işçi istihdam eden tüm şirketleri rahatlatacak bir hamle ama tek kişilik işletmeleri, örneğin; esnafı etkilemeyecek bir durum).

Göçmenler

Obama: Ülke içindeki kaçak göçmenlerin hızla vatandaşlığa geçiş sürecine alınmasını savunurken özellikle İngilizce öğrenmelerini amaçlıyor (bütçede yeni bir harcama kalemi). Yasadışı işçi çalıştıranlara yönelik yüksek para cezaları ön görüyor. Meksika sınırında yer alan çitlerin güçlendirilmesiyle ilgili uygulamaları zaten yapmıştı.

Romney: Ülkede kullanılan dilin tekrar yalnızca İngilizce olmasını istiyor (şu anda tüm devlet kurumlarında ve pek çok büyük şirkette İngilizce ve İspanyolca olmak üzere iki dilde hizmet sunulmakta). Buna ek olarak, kaçak göçmenlerin derhal yakalanıp sınır dışı edilmesi gerektiğini savunuyor.

Irak

Obama: Irak’ın işgaline en baştan karşı çıkmasına rağmen Amerikan askeri varlığını İran ve Afganistan sınırına kaydırmıştı. Ayrıca yeni asker gönderilmesine ve askeri bütçede artışa olumsuz yaklaşıyor.

Romney: Irak’taki Amerikan askeri varlığının, Irak hükümetinin devamlılığı açısından önemli olduğunu savunuyor, dolayısıyla askeri harcamalarda yeni artışlar ön görüyor.

 

Küresel Isınma ve Çevre

Obama: Ülkede halen uygulanan karbon emilimine yönelik programlara devam edeceğinin sinyallerini veriyor. Bu programlara örnek olarak; sülfür dioksit ve nitrojen dioksit salınımlarını kontrol altına alarak asit yağmurlarını azaltmak, fabrikalardan havaya karışan zararlı kimyasalları azaltan eğitimler sunmak ve eyaletler arası fabrikaların birbirlerini kirletmemesi teması üzerine kurulu, CAIR-Clean Air Interstate Rule, uygulaması gösterilebilir.

Romney: Karbon emilimi ile ilgili tüm uygulamalara karşı çıkıyor, yapılan devlet harcamalarını gereksiz buluyor ve ortaya çıkacak fazlalığın cari açığı kapatmakta kullanılması gerektiğini düşünüyor. Ayrıca özellikle Çin’in dünya üzerindeki kirliliğe olan etkisine vurgu yapıyor.

Gay Hakları

Obama: Eşcinsel evliliği destekliyor. “Sorma, Söyleme” yasasına karşı duruşu sayesinde silahlı kuvvetler bünyesinde eşcinseller, kendilerini rahatça ifade etme olanağına kavuşmuştu. Bakınız: http://www.barackobama.com/lgbt

Romney: Temel aile yapısının bozulduğunu savunarak eşcinsel evliliklere şiddetle karşı çıkıyor.

Kürtaj Hakkı

Obama: Hamileliğin 15-26 haftası arasında fetüs anne karnı dışında yaşayacak olgunluğa erişmeden önce kürtaj yapılabilmesini destekliyor (kısmi kürtaj).

Romney: Kısmi kürtaja kesinlikle karşı çıkıyor.

Not: Kürtaj, 1973’den beri Amerika’da yasal olmasına rağmen hala en sık tartışılan konulardan biri olma özelliğini koruyor.

Teknik tahminler

Şimdi de seçiminin sonuçlarına ilişkin teknik tahminleri inceleyelim. PS dergisinin (Political Science and Politics) son sayısında yer alan 13 başkanlık tahmininden 8 tanesi Obama’nın kazanacağını işaret ederken 5 tahmin ise Romney’i gösteriyor. Buna rağmen tahminler arasında kesinlik açısından bir ayrım söz konusu. Örneğin; bir araştırma Obama’nın kazanmasıyla ilgili tahminini 88% kesinlik üzerine kurarken iki ayrı araştırmanın sonuçlarında ise bu oran 57%. (İstatistik alanında kesinlik; aynı şartlarda tekrarlanan ölçümlerin aynı sonucu verme derecesidir.)

Political Science and Politics, Ekim 2012 (pdf formatı): https://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=8700580&fulltextType=BT&fileId=S1049096512000856

Bir sonraki yazımda ise bilimsel yaklaşımlardan uzaklaşıp, her seçimde halk tarafından sıklıkla kullanılan daha pratik ve eğlenceli tahmin kriterleri üzerinde duracağım.

www.cancavusoglu.info